Kpt. Julian Pawełek, ps. „Struga” – żołnierz Armii Krajowej Okręgu AK Kraków, Podokręgu AK Rzeszów, Inspektoratu AK Przemyśl, Obwodu AK Przeworsk, Placówka Manasterz, w latach 1942-1945 zaangażowany w walkę o niepodległość ojczyzny. Więzień polityczny okresu stalinowskiego. Prezes Okręgu Podkarpackiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Rzeszowie. Od lat aktywny społecznik kultywujący pamięć o Armii Krajowej i Polskim Państwie Podziemnym. Na wieczną wartę odszedł 2 października.
Według biogramu podanego przez Okręg Podkarpacki Światowego Zwiąku Żołnierzy Armii Krajowej: „Kpt. Julian Pawełek, rocznik 1925, od roku 1941 był zaangażowany w działalność podziemną, był uczniem tajnego nauczania i łącznik – kolporter punktów tajnego nauczania w Manasterzu, Medyni Kańczuckiej, Hucisku i Jaworniku. Uczestniczył w akcji zdobycia broni, map, sprzętu sanitarnego i opatrunkowego z niemieckiego mobilnego magazynu broni. W latach 1942 -1945 żołnierz AK Kraków, Podokręgu AK Rzeszów, Inspektoratu AK Przemyśl, Obwodu AK Przeworsk, Placówka Manasterz. W AK pełnił funkcję łącznika i kolportera prasy podziemnej, przenosił meldunki na szlaku Manasterz- Kańczuga – Przeworsk. W 1943 r. odbył kurs podoficerski, mianowany na stopień starszego strzelca. W lipcu 1944 r. brał udział w operacji wojskowej „Akcja Burza” na terenie Podokręgu AK Rzeszów, walcząc w dwóch potyczkach z Niemcami, m.in. w Łopuszce-Świtałówce.
W 1947 r., korzystając z prawa do „amnestii”, ujawnił się i przez ojca oddał broń zdobytą podczas „Akcji Burza”. Po ujawnieniu się był inwigilowany przez Służby Bezpieczeństwa. W latach 1949 -1954 był więźniem politycznym za działalność w szeregach Armii Krajowej i udział w akcji „Burza”. Został skazany na 6 lat więzienia wyrokiem Sądu Wojskowego w Rzeszowie z dnia 14 kwietnia 1950 r. Uniewinniony decyzją Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie z dnia 25 kwietnia 1998 r.
W połowie lat 50-tych, po wyjściu na wolność kpt. Pawełek podjął studia na Politechnice Gliwickiej na Wydziale Inżynierii Sanitarnej. W latach 60-tych pracował w Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjnych w Rzeszowie, a następnie w Zjednoczeniu Budownictwa Rolniczego w Rzeszowie. Pod koniec lat 60-tych rozpoczął pracę w Okręgowym Przedsiębiorstwie Przemysłu Mięsnego w Rzeszowie, a w roku 1980 Technitexie. W 1990 r. przeszedł na emeryturę. Kpt. Julian Pawełek zasłużył się jako działacz na rzecz ochrony środowiska, był m.in. inicjatorem powołania Spółek Wodno-ściekowych w Głogowie Małopolskim i Jaworniku Polskim, czego rezultatem było wybudowanie oczyszczalni ścieków w Głogowie Małopolskim. Od 1976 r. związany był z Katolickim Stowarzyszeniem „Civitas Christiana”, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Wojewódzkiego, członka Zarządu Głównego, członka Sądu Koleżeńskiego, sekretarza Zarządu Wojewódzkiego.
Kpt. Julian Pawełek od 1992 r. pracował społecznie na rzecz Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Podkarpackiego kultywując pamięć żołnierzy Armii Krajowej w walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej w czasie II wojny światowej. Misję tę sprawował nieprzerwanie przez blisko 30 lat, z wielkim zaangażowaniem i oddaniem poświęcając swój czas, zdrowie i siły. Od 2017 r. pełnił funkcję Prezesa Zarządu Okręgu Podkarpackiego ŚZŻAK. Od 2018 r. pełnił także funkcję Zastępcy Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Kombatanckiej przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie – jako reprezentant Światowego Związku Żołnierzy AK. Pomimo upływu lat i ubytku sił inicjował i koordynował prace związane z upamiętnianiem żołnierzy Podokręgu Rzeszów AK, pielęgnowaniem i rozpowszechnianiem wiedzy na temat Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego, udziałem w uroczystościach i obchodach patriotycznorocznicowych oraz realizacją edukacji patriotycznej. Owocem starań ŚZŻAK Okręgu Podkarpackiego, któremu przewodził, jak i jego osobistych, usilnych zabiegów było podjęcie szeregu inicjatyw patriotycznych, realizowanych we współpracy z władzami administracji rządowej i samorządowej, instytucjami, jednostkami wojskowymi oraz Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, szczególnie w związku z organizacją uroczystości rocznicowych i patriotycznych oraz opieką nad archiwum ŚZŻAK.
Kpt. Julian Pawełek aktywnie i z godną najwyższego podziwu energią zaangażował się w edukację patriotyczną skoncentrowaną na budowaniu tożsamości narodowej, poczuciu wspólnoty i patriotycznej postawy wśród młodego pokolenia Polaków. Z jego inicjatywy, we współpracy ze szkołami i żołnierzami 3. Podkarpackiej Brygady Wojsk Obrony Terytorialnej aktywnie realizowany był program edukacyjny i wychowawczy, w ramach którego organizowane były wyjazdy patriotyczne do Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie i Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie. Program obejmuje także realizację Akcji „Znicze pamięci dla Żołnierzy AK”, podczas której żołnierze 3. PBOT razem z uczniami klas mundurowych oraz członkami ŚZŻAK odwiedzają groby i pomniki żołnierzy AK oraz podziemia niepodległościowego na cmentarzach na terenie Podkarpacia. Pan Julian Pawełek wielokrotnie uczestniczył w spotkaniach z młodzieżą szkolną oraz żołnierzami Wojsk Obrony Terytorialnej, podczas których opowiadał o swej działalności konspiracyjnej w AK, jak również o trudnych i osobistych przeżyciach więźnia politycznego okresu stalinowskiego, warunkach więzienia w celi bez okna, formach przesłuchiwania i bicia”.
Odznaczony wieloma odznaczeniami państwowymi, wojskowymi i związkowymi, a w tym:
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski 1458-88-24 01.06.1988
Krzyżem Armii Krajowej 23.04.1994
Krzyżem Partyzanckim nr 21.02.1996
Medalem „Pro Memoria” 27.09.2005
Medalem „ProPartia” nr 3786/14 21.10.2014
Odznaką Wyróżnieniem „Za wkład pracy społecznej w ŚZŻAK poświęconej etosowi Armii Krajowej” nr 008509 29.10.200
Złotą Odznaką Zasługi ŚZŻAK za wieloletnią, wybitną działalność w szeregach ŚZŻAK nr 366 20.04.2005,
Odznaką Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny 09.01.199
Odznaką Pamiątkowa „Akcji Burza” nr 117/395
Odznaczeniem Pamiątkowym za Zasługi dla ŚZZAK nr 232 12.05.2014
Patentem Weterana Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny 11.2018
Ceremonia pogrzebowa będzie miała miejsce 7 października 2021 r. o godz. 14.30 w Kaplicy na Cmentarzu Komunalnym Wilkowyja w Rzeszowie. W imieniu Redakcji Przeglądu Podkarpackiego – Rodzinie i Bliskim składamy wyrazy szczerego współczucia. Cześć Jego pamięci!
Źródło: Biogram za: Okręg Podkarpacki Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Fot.: Archiwum IPN Rzeszów
